Bodemonderzoekers van Medusa op expeditie naar Spitsbergen (2)

Aflevering 2: het onderzoek

Veranderingen in de permafrost

Medusa Explorations investeert in poolonderzoek door de expeditie naar Spitsbergen van het Arctisch Centrum van de Rijkuniversiteit Groningen te steunen. Tijdens deze expeditie helpen wij de archeologen met karteren van de diepte van de permafrost bij graven van walvisvaarders.

Spitsbergen is voor het grootste deel bedekt met eeuwige sneeuw, maar je kan er ook zien hoe de gletsjers en de permafrost aan het verdwijnen zijn. De opwarming van de aarde doet zich zeer sterk gelden in het poolgebied. Ook op Spitsbergen zijn er grote veranderingen waar te nemen.

Walvisvaarders

Het onderzoek van het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen richt zich op een eiland waarop graven van 17^eeeuwse walvisvaarders liggen. In totaal liggen daar ongeveer 180 graven. In de 17de en 18de floreerde de walvisvaart in Nederland. Vanaf de waddeneilanden vertrokken de walvisvaarders voor maanden naar het arctisch gebied. Op zee werden de dieren gevangen en op kleine eilanden als Zeeuwse Uitkijk werden het belangrijke levertraan uit de vetten gekookt. Ook baleinen werden meegenomen. Deze expedities waren barre tochten. Door het gebrek aan vitamine C was scheurbuik een gevreesde en dodelijke ziekte…..

Kleding van walvisvaarders

De walvisvaarders werden begraven in ondiepe graven die door de permafrost erg goed bewaard zijn gebleven. Tussen 1979 en 1981 zijn door poolonderzoeker Louwrens Hacquebord van het Arctisch Centrum honderden stukken textiel gevonden bij opgravingen. Op Zeeuwse Uitkijk vonden de archeologen skeletten die soms volledig aangekleed waren. Door de permafrost is de kleding uitzonderlijk goed geconserveerd.

Een Nederlandse walvisvaarder die in de zeventiende en achttiende eeuw gedurende de zomermaanden op Spitsbergen werkte, droeg lage, leren schoenen. Leer, dat eerst vochtig wordt in de modder rond de traanovens en vervolgens stijf en hard opdroogt. Daarboven droeg hij lange kousen en dáár weer boven een pofbroek van wol. Een stevige wollen trui zat er ook al niet in. In plaats daarvan koos hij voor een wambuis – wel met openingen onder de oksels -, om makkelijk te kunnen bewegen. Voordeel: al dat walvisvet dat hij eraan afveegde, maakte het ding wel waterdicht. Het geheel maakte hij af door een vilten hoed met een brede rand.

Geofysisch onderzoek

Textiel die in de graven aanwezig is lijkt snel te verdwijnen. Met de expeditie van 2019 verwachten we meer informatie te krijgen over de laatste intacte overblijfselen van de graven. Door gebruik te maken van een grondradar, EM en gammaspectrometer verwachten wij inzicht te kunnen geven in de opbouw van de bodem en de diepte van de permafrost rondom deze grafvelden. Samen met de archeologen zal het team van Medusa metingen rondom de graven uitvoeren. Dat is toch iets anders dan het werk in Nederland. Om te beginnen lopen er twee gewapende bewakers in de buurt om ijsberen af te schrikken en ook het overweldigende landschap zal een wel heel bijzondere dimensie geven aan het meetwerk.