Door klimaatverandering neemt de neerslag toe en verandert de waterhuishouding in Nederland. Een van de uitdagingen hierbij is de ontwikkeling van natuurgebieden. Om natuur te creëren is het soms noodzakelijk om gebieden te vernatten. Maar als sommige delen van het landschap onder water komen te staan kan de veranderende waterdruk ongewenste uitstralingseffecten hebben op andere delen van het landschap.

Bodem heeft veel invloed op de waterhuishouding. Keileem gedraagt zich als een waterscheidende laag en heeft grote invloed op de waterhuishouding. Het laat moeilijk water door en er blijft makkelijk water op staan.

Boringen relatief arbeidsintensief

Om de lokale waterhuishouding goed inzichtelijk te maken is een gedetailleerde gebiedsdekkende kaart nodig van het onderliggende keileem. Boringen zijn relatief arbeidsintensief en bieden vaak niet de benodigde vlakdekking.

Een voorbeeld van het belang van vlakdekkende bodeminformatie voor waterhuishouding is Beetsterzwaag. Provincie Fryslân is bezig met het ontwikkelen van plannen voor herinrichting van een natuurgebied ten zuidwesten van Beetsterzwaag. De waterhuishouding in het gebied is zeer uitdagend, maar ook kenmerkend. Door de onderliggende keileem is er veel hoogteverschil met een rijke variatie aan zand- en veengronden. In de lagere delen waar de keileem dunner is of ontbreekt, kan mineraalrijk water omhoog komen. Deze omstandigheden zorgen voor een grote variatie aan flora en fauna en geven het gebied bijzondere natuurwaarden.

Vlakdekkend ingemeten met grondradar

Globaal is de ligging van de keileemlaag bekend aan de hand van boringen en ander geologische informatie. Lokaal en op detailniveau is de ligging van het keileem echter niet bekend. Medusa heeft daarom het gebied vlakdekkend -met kruislingse raaien van 20 meter- ingemeten met een grondradar. Uit de gewonnen bodeminformatie bleek dat het gebied, waarvan men op basis van boringen dacht dat het één groot keileemplateau was, uit twee kleinere plateau’s bestond met een dal ertussen. Zie ook ons eerdere artikel hierover ‘Bodeminformatie helpt bij landschapontwikkeling Fryslân‘.

Ondiepe ondergrond inzichtelijk

Een tweede voorbeeld zijn de Ootmaanlanden bij het Holtingerveld. Prolander is het uitvoeringsorgaan van de provincies Drenthe en Groningen voor de inrichting van het landelijk gebied. Prolander ontwikkelt en realiseert natuurprojecten. In opdracht van de Provincie Drenthe werkt prolander momenteel in Zuidwest Drenthe aan verschillende natuurontwikkelingsprojecten om te anticiperen op de verandering in waterhuishouding om klimaatbuffers aan te leggen. Om de hydrologische effecten van het waterbergingsgebied goed in beeld te krijgen is het noodzakelijk om eerst de ondiepe ondergrond van het gebied inzichtelijk te maken, zo kunnen overtollige hoeveelheden water worden opvangen.

Bodeminformatie voor hydrologische modellen

Medusa heeft de Ootmaanlanden vlakdekkend in kaart gebracht met een grondradar in een kruislings grid van 10 meter. Op basis van deze bodeminformatie kunnen hydrologische modellen worden opgesteld waarbij de verplaatsing van water en materiaal op detailniveau inzichtelijk worden. Zo blijkt dat er een verspoelde keileem laag aanwezig is in het noorden van het meetgebied. De lokale hoogteverschillen hebben er waarschijnlijk voor gezorgd dat het water de leemfractie uit de voet van de keileemlaag heeft gespoeld en verderop heeft afgezet. Het resultaat is een gebied waarin drie verschillende pakketten aanwezig zijn: een verspoelde keileemlaag, een zandpakket zonder anomalieën en een zandpakket met weerstandbiedende leemlaagjes in het zuiden.

Om toekomstige verandering in waterhuishouding te voorspellen in dit soort gebieden, is een goed beeld van de ondergrond noodzakelijk. Zeker nu klimaatverandering de hoeveelheid neerslag doet veranderen. Medusa kan hierbij een belangrijke rol spelen in klimaatadaptatie omtrent waterhuishouding door middel van het leveren van vlakdekkende bodeminformatie.