Bodemverhoging voor beekherstel van het Anloërdiepje
Begin er maar aan: beekherstel van 40 km beken in het Drentsche Aa gebied. Een prachtig maar complex gebied, met heel veel kansen, eisen en spelers.
Eisen aan natuurontwikkeling
Doordat er steeds vaker droge periodes voorkomen, zakt het water onder het maaiveld. Hierdoor verzwakken en verdrogen bijzondere planten en vegetaties. Daarnaast dient het gebied te voldoen aan de PAS, het Programma Aanpak Stikstof, die bestrijdt de effecten van stikstofdepositie. Deze depositie is een een bedreiging voor heischrale graslanden, blauwgraslanden en trilvenen die onder de natura 2000 regels wettelijk beschermd zijn. De beek moet ook aan de KRW voldoen. De KRW is een Europees verdrag rond waterkwaliteit. Hierin moet Nederland overal nog sterkte verbeteringen laten zien in de komende 5 jaar om aan de eisen te kunnen voldoen. De combinatie van verdroging en teveel aan stikstof is voor de bijzondere vochtminnende en schrale planten die hier voorkomen geen goede combinatie. Vandaar dat er plannen zijn gemaakt voor beekherstel.
Kansen voor beekherstel
Er zijn verschillende manieren om meer water in de beek te krijgen. Bijvoorbeeld door de beek simpelweg dieper maken. Dit zorgt er echter voor dat water snel het gebied verlaat. Een verhoging van de beek zorgt voor een vrij stromende, relatief ondiepe, meanderende en gevarieerde beek. Dit is veel beter voor de waterkwaliteit maar zorgt ook voor inundatie in het omringende gebied. Inundatie met beekwater dat een relatief hoog nutriëntengehalte heeft. Dat is weer risicovol voor beschermde soorten schrale plantensoorten zoals trilvenen.
Keuzes maken
Het is niet alleen de keuze voor een maatregel die lastig is, er spelen in het gebied meerdere belangen. Het gebied herbergt heel wat archeologie en cultuurhistorische waarden. Dat trekt weer veel bezoek. En het omliggende gebied heeft ook nog eens landbouw- en woonfuncties.
Er is dus veel gepraat de afgelopen jaren, onder andere door Peter Paul Schollema van waterschap Hunze en Aas, een van de mensen die voor deze zaak naar oplossingen heeft gespeurd. Hij kwam tot de conclusie dat een verhoging van de beekbodem het het meest recht doet aan alle eisen. Een verhoging van de beekbodem leidt tot hogere waterstanden, met name in droge perioden wanneer het risico op verdroging het grootst is, zonder dat de vanwege ecologische waterkwaliteit gewenste stromingscondities in de beek hierdoor wezenlijk veranderen. Dit valt onder het project ‘Monitoring beekbodemverhoging Drentsche Aa’ .
Innovatieve zand suppletie
Het zijn kleine beekjes in een gebied dat niet zomaar te bereiken is met vrachtwagens vol met zand – als dat zelfs al maar wenselijk is. Daarom wordt een nieuwe aanpak getest in drie beekjes: met een lange buis is, al slingerend door de beek, het zand en water direct in de beek gepompt. Daarnaast is er houtig materiaal in de beek gebracht.
Maar wat zijn de effecten van zo’n ingreep? Wordt het beoogde resultaat bereikt? Zijn er geen ongewenste effecten door de nieuwe situatie?
Daarom zijn er veel vragen te beantwoorden. Bijvoorbeeld: Wat is de diepte van de beek? Waar zijn er natuurlijke dieptes en ondieptes aanwezig?
Wat is de samenstellen van de bodem? Waar zijn er grindvoorkomens, waar ligt er slib, waar ligt er fijn zand?
Wat voor variatie zit er in de waterbodem?
Aanwezigheid van hard substraat en ruwheid van de bodem in het Anloërdiepje.
Monitoring van de suppletie
Daarom is monitoring van belang. Daarvoor heeft Medusa Explorations de gesteldheid van de beek op een efficiënte manier met sensoren in kaart gebracht.
Al deze informatie is gemeten voor de suppletie en na de suppletie. In 2024 hebben we deze meting nog een keer uitgevoerd om de ingreep echt goed te kunnen monitoren.
De resultaten zien er al erg veelbelovend uit – veel van de fysieke eigenschappen van de beek blijven vrijwel gelijk! Wanneer we naar de beek gaan kijken zien we ook al veel variatie. Sommige delen werden alweer begroeid door waterplanten en houden slib vast, er zijn dieptes en ondieptes op ongeveer dezelfde plaatsen.
Ecologisch onderzoek moet nog uitwijzen wat het effect voor de ecologie in de beek wordt.
Mediane korrelgrootte van het sediment in het Anloërdiepje. Deze informatie vormt de basis voor de plannen voor beekherstel.
Techniek en beekherstel
Dit project is een mooi voorbeeld hoe efficiënte meettechnieken kunnen worden gebruikt om de gevolgen van beekherstel te kunnen meten. Door deze aanpak is een compleet beeld gekregen van de opbouw van de beek en met deze kennis kan ook in andere beken goede maatregelen worden uitgevoerd.
In een uitzending van Roeg wordt hier aandacht aan besteedt.
