Opbouw van de waterbodem in het Oldambtmeer

Waterbodem Oldambtmeer in beeld

Karteren van de bodemsamenstelling is bijna gemeengoed geworden in de landbouw en bij projecten voor klimaatadaptatie. Maar wat nu als het perceel onder water staat?

Het Oldambtmeer is een meer dat tussen 2003 en 2005 is aangelegd, en maakt onderdeel uit van een woon- en recreatiegebied de Blauwe Stad nabij Groningen. Rondom het gebied zijn dijken aangelegd waarna de voormalige landbouwgrond onder water is gezet. Het Oldambtmeer en aanliggende wateren hebben een oppervlak van ca. 800 hectare.

Waterschap Hunze en Aas wil voor de kaderrichtlijn water (KRW) het ecologisch functioneren van het meer onderzoeken, hiervoor is informatie nodig. Bijvoorbeeld over de opbouw van de bodem van het meer, de bodemsamenstelling (bijvoorbeeld het kleigehalte en gehalte aan organische stof) maar ook de ligging van de bodem.

Het oude Huningameer

Het Oldambtmeer ligt in een geologisch erg interessant gebied. Er komen glaciale opduikingen voor; er komt potklei aan het oppervlak en tijdens de opwarming na de laatste ijstijd is er hoogveen gevormd. In het centrale deel van het huidige Oldambtmeer lag van de middeleeuwen tot aan de 19de eeuw een meer, het Huningameer. Dit meer is in de 18de en vroeg 19de eeuw ingepolderd.

Het Huningameer aangegeven op de provinciekaart van Theodorus Beckeringh van 1781

Het Huningameer aangegeven op de provinciekaart van Theodorus Beckeringh van 1781 en de huidige kaart met het Huningameer ingetekend.

Vaartocht van 350 km

Met deze complexe opbouw zijn een paar boringen niet genoeg om een goede bodemkaart te maken. Daarom is een dicht grid van lijnen gemeten met onze onderwater gammaspectrometer de MS-1200 sub. Met een grid van 50×50 m is in 9 dagen ruim 350 km gevaren om alle metingen uit te voeren.

De onderwater gammaspectrometer, MS-1200 sub meet de concentraties van, van nature voorkomende, radioactieve elementen als kalium, uranium en thorium. De elementen zijn vanaf het ontstaan van de aarde in gesteenten en in de bodem aanwezig. Klei heeft een andere chemische samenstelling dan zand en in klei komen hogere concentraties van kalium, uranium en thorium voor dan in zand. Met 10 monsters uit het Oldambtmeer hebben we bijvoorbeeld de relatie tussen het kleigehalte en de concentratie thorium bepaald. Zo kunnen we de gemeten concentratie van thorium omrekenen naar het kleigehalte. Op onze WIKI staat deze analyse in meer detail uitgelegd.

Met de metingen en de ijking van de monsters is een kaart gemaakt van de bodemsamenstelling.

Bodemsamenstelling

Het gehalte klei, zand en veen geeft een samenvattende kaart van het bodemtype. Hierin is te zien dat het overgrote deel van het meerbodem uit zand bestaat. Vooral het westelijke en noordelijk deel van het meer is erg zandrijk.

In een paar zones is het gehalte aan organische stof hoger. Dit zijn waarschijnlijk zones met nog wat resten aan veen of venige klei.

Het gebied tussen de het noordelijke deel van het meer en het zuidelijk deel bevat opvallend meer klei. Ook in het zuidelijk deel komt een zone voor die kleirijker is. Uit de geologische kaart blijkt dat in deze gebieden potklei ondiep onder het maaiveld aanwezig is, kennelijk komt deze klei ook in de waterbodem voor.

Opbouw van de waterbodem in het Oldambtmeer

Hoe meet je de samenstelling als een lanbodem onder water ligt? Opbouw van de waterbodem in het Oldambtmeer.

Waterdiepte

Gelijktijdig met de bodemsamenstelling is ook de waterdiepte ingemeten. De waterdiepte varieert sterk. In het noordelijke gedeelte van het meer(richting Midwolda) zijn veel lijnvormige en rechthoekige, artificiele, structuren zichtbaar. Dit zijn oude sctructuren die, tijdens de aanleg van het meer in 2005 reeds zichtbaar waren.

Op de slider vergelijken we de dieptekaart met de luchtfoto’s uit 2005. Hierin zie je mooi hoe het oude maaiveld terugkomt in de huidige waterbodem. (let op: het laden van de link duurt eventjes.)

Andere meren

Voor onderzoek naar het ecologisch functioneren van meren, is kennis van de ligging en samenstelling van de waterbodem een vereiste. De metingen in het Oldambtmeer laten zien hoe variabel een bodem kan zijn. Bij de onderzoeken aan het Schildmeer, Hondshalstermeer, Friesche Veen, Zuidlaardermeer, Veenplassen in de vechtstreek en het Paterswoldsemeer zijn vergelijkbare kaarten gemaakt.

Meer nieuws